Engelen

Wie meent dat engelen mensachtige, gevleugelde, androgyne figuren in lange gewaden zijn, zit er volkomen naast. De Katholieke encyclopaedie omschreef engelen in 1951 aldus:

Engelen zijn onstoffelijke, persoonlijke wezens, geesten. Sommige van hen waren boodschappers van Gods besluiten aan de mensen, wat door het Griekse woord aggelos aangeduid wordt. Dezen hebben de naam aan het geheel dezer geesten gegeven. Dat er engelen zijn, is geloofsleer, blijkend uit de H. Schrift [...] en uit de Traditie [...] en is plechtig bevestigd op het 4e Lateraanse en het Vaticaans Concilie [...]. Ze zijn door God in het begin van de tijd geschapen en geen Godsemanaties, zoals de Manicheeën meenden [...]. Het is geloofsleer, dat engelen geesten zijn. Dat ze geheel zuivere geesten zijn, d.i. zonder de minste nog zo verfijnde stoffelijkheid (een punt waaromtrent sommige [Kerk]Vaders dwaalden, anderen onbeslist bleven), is niet als dogma verklaard, maar toch vaststaande leer. Het aantal engelen is zeer groot [...] en er is een rangorde in deze veelheid. Volgens St. Thomas is de schakering in de engelenwereld zo rijk, dat elke engel niet slechts als persoon, maar ook naar het wezen van de ander verschilt, enigszins zoals in een landschap een meer, een bos, een rotsgebergte elkaar afwisselen.
   Uit de puur geestelijke natuur der engelen volgen vele conclusies. Vooreerst hun onsterfelijkheid [...], en wel als natuurlijke eigenschap. Met betrekking tot hun werkzaamheid in deze wereld volgt er uit, dat ze niet, zoals de lichamelijke wezens, door uitgebreidheid en plaats omvat worden. Toch zijn de engelen niet alomtegenwoordig, maar slechts daar, waar ze op het stoffelijke inwerken, waarbij ze aan een beperkte werkingssfeer gebonden zijn. Ook volgt, dat de engelen een verstrekkende kennis bezitten, welke die der mensen te boven gaat [...]. De engelen bezitten, als gevolg van hun verstand, een vrije wil (anders was de zonde der gevallenen onmogelijk geweest), en wel van zo grote kracht, dat weifeling is uitgesloten. Vandaar dat ze bij een eenmaal genomen besluit onveranderlijk volharden. Aan wil en verstand beantwoordt een geëvenredigde macht tot uitvoering, maar deze macht is niet in staat tot scheppen of tot het verrichten van wonderen.
   God heeft de engelen tot de bovennatuurlijke orde verheven, d.i. hun het geluk der onmiddellijke schouwing van God’s eigen wezen tot einddoel gesteld en hun het bereiken hiervan mogelijk gemaakt door vrij geschonken genaden [...]. Maar eerst hadden zij een beproeving te doorstaan. De engelen die in de beproeving vielen, zijn daarbij door eigen schuld verdoemd; de goede engelen werden terstond tot de verdiende hemelse aanschouwing toegelaten. Hun zaligheidsgraad was van de verdienste, in de beproeving verworven, afhankelijk. Geloofswaarheid is, dat de goede engelen de mensen inzake hun zaligheid van dienst zijn (Engelbewaarders). Vandaar dat het goed en nuttig is de H. Engelen te vereren en aan te roepen.

Dit is de theologische kant van de zaak, maar een beeldend kunstenaar kan met zoveel onstoffelijkheid natuurlijk weinig beginnen. In de christelijke beeldende kunst is, uiteindelijk op grond van bijbelse beschrijvingen, een eigen visie op engelen tot ontwikkeling gekomen, die ons beeld ervan tot op heden bepaalt. De eerste gevleugelde engel verschijnt in de kunst al in de vierde eeuw.
(Katholieke encyclopaedie, 2de druk, dl. 10 (1951), kol. 71-72 (auteur: dr. B. van Benthem O.P.); de weggelaten verwijzingen naar de Bijbel en andere literatuur zijn aangegeven met [...].)
(Definition and description of angels according to the official Roman Catholic doctrine.) 

Dawkins: hebben de Romeinen wel bestaan?

Richard Dawkins begint het eerste hoofdstuk van The Greatest Show on Earth (2009), waarin hij het hoe en het waarom van de evolutie uiteenzet, met een parabel:

Imagine that you are a teacher of Roman history and the Latin language, anxious to impart your enthusiasm for the ancient world – for the elegiacs of Ovid and the odes of Horace, the sinewy economy of Latin grammar as exhibited in the oratory of Cicero, the strategic niceties of the Punic Wars, the generalship of Julius Caesar and the voluptuous excesses of the later emperors. That’s a big undertaking and it takes time, concentration, dedication. Yet you find your precious time continually preyed upon, and your class’s attention distracted, by a baying pack of ignoramuses (as a Latin scholar you would know better than to say ‘ignorami’) who, with strong political and especially financial support, scurry about tirelessly attempting to persuade your unfortunate pupils that the Romans never existed. There never was a Roman Empire. The entire world came into existence only just beyond living memory. Spanish, Italian, French, Portuguese, Catalan, Occitan, Romansh: all these languages and their constituent dialects sprang spontaneously and separately into being, and owe nothing to any predecessor such as Latin. Instead of devoting your full attention to the noble vocation of classical scholar and teacher, you are forced to divert your time and energy to a rearguard defence of the proposition that the Romans existed at all: a defence against an exhibition of ignorant prejudice that would make you weep if you weren’t too busy fighting it.

Waarna Dawkins via de twintigste-eeuwse Holocaust-ontkenners uitkomt bij de beklagenswaardige biologieleraren die, vooral in de Verenigde Staten, moeten opboksen tegen een krachtige lobby van evolutie-ontkenners.
(R. Dawkins, The Greatest Show on Earth (2009), p. 3.)

Metsu: Het zieke kind

Omstreeks 1660-1665 schilderde Gabriël Metsu (Leiden 1629 - Amsterdam 1667) dit tafereel, Het zieke kind. Het schilderij – nog geen anderhalf A4’tje groot – behoort tot de collectie van het Rijksmuseum in Amsterdam.

Het is een meesterwerk, maar niemand kan zeggen waarom. Pogingen om de kwaliteit te verklaren maken gauw een potsierlijke indruk. ‘De futloze zieke is overtuigend weergegeven’, meldt het Rijksmuseum. Dat is wel het minste. ‘Op een subtiele manier gaf de schilder de verschillende materialen weer’. Er waren in de 17de eeuw in de Lage Landen tientallen, zo niet honderden schilders die op dat punt niet voor Metsu onderdeden.  Daar hadden ze namelijk voor geleerd.
   ‘Voor de kleding van de figuren koos Metsu krachtige kleuren: rood, geel, blauw en accenten in helder wit. Rondom het tweetal gebruikte hij meer ingehouden kleuren: verschillende tinten bruin, grijs en gebroken wit. In veel andere schilderijen van Metsu [...] is het kleurgebruik minder uitgesproken.’ Nou èn?
   Men vervolgt: ‘Niet alleen het kleurgebruik, maar ook de compositie van dit schilderij is heel krachtig, en vestigt de aandacht op het zieke kind en de vrouw die het verzorgt.’ Hoe krachtig moet de compositie zijn om de aandacht te vestigen op twee figuren die samen een groot deel van het beeldvlak, waaronder het hele centrum, in beslag nemen?
   Maar het kan nog mooier: de compositie is niet alleen krachtig, ze is ‘doordacht’, want je kunt twee diagonalen aanwijzen  – waarvan er een ‘ietwat krom’ is –, die elementen van het schilderij – enerzijds de pappot, het lichaam van het kind en de Kruisiging rechtsboven, anderzijds de figuur van de vrouw en de landkaart met de signatuur van Metsu linksboven – met elkaar verbinden. Vind maar eens een schilderij waarin je geen verbindende diagonalen kunt trekken, zeker als ze nog ietwat krom mogen zijn ook.
   Kijk maar liever naar het schilderij, in plaats van dit soort beweringen te lezen (en dan nog mijn commentaar daarop). Hier is een mooie grote afbeelding. Hier zijn de begeleidende teksten. En laten we het Rijksmuseum dankbaar zijn dat het dit kwetsbare meesterwerkje zo zorgvuldig beheert.
(De afbeelding is ontleend aan de website van het Rijksmuseum. Het schilderij meet 32,2 x 27,2 cm.)
(J.E. pokes fun at the Rijksmuseum’s analysis of Metsu’s Sick Child.)

Potter: animals & drawing

Beatrix Potter (1866-1943), bekend door The Tale of Peter Rabbit en andere geïllustreerde dierenverhalen voor kinderen, was zeer begaafd en veelzijdig (ze hield als meisje een dagboek bij in een zelfbedacht geheimschrift waarvan de ontcijfering jaren heeft gevergd). Zij verrichtte wetenschappelijk onderzoek op mycologisch gebied (schimmels), dat wegens haar sekse niet naar waarde werd geschat. Vervolgens had zij veel succes met haar kinderboeken, en ten slotte wijdde ze zich met grote bekwaamheid aan het boerenbedrijf en de natuurbescherming. Margaret Lane heeft een mooie biografie over haar geschreven: The Tale of Beatrix Potter. Potter was als kind al gek op dieren, en in haar kinderkamer ging het zo toe:

She drew and painted the pressed flowers that they had brought home in blotting paper; studied the skeletons of field-mice; reared a family of snails in a plant-pot, and kept a day to day record of their lives. And soon there was a pair of mice concealed in a box, and fed on milk and cracker crumbs after supper; and a rabbit which was supposed to live in a hutch in the back garden but which was generally stretched in civilized ease on the hearthrug, blinking at the fire; and bats, which hung upside-down in a parrot cage, and came zig-zagging across the room at dusk and settled on her fingers; and a hedgehog called Tiggy who drank out of a doll’s tea-cup and eventually sickened, and was buried with dreadful tears in the back garden.

Over haar drang tot afbeelden schreef Potter, toen ze een jaar of zestien was en aan depressies leed:

‘It is all the same, drawing, painting, modelling, the irresistible desire to copy any beautiful object which strikes the eye. Why cannot one be content to look at it? I cannot rest, I must draw, however poor the result, and when I have a bad time come over me it is a stronger desire than ever, and settles on the queerest thing, worse than queer sometimes. Last time, in the middle of September, I caught myself in the back yard making a careful and admiring copy of the swill bucket, and the laugh it gave me brought me round.’

(M. Lane, The Tale of Beatrix Potter, herziene uitgave (1968), pp. 36 (‘She drew ...’), 53 (‘It is all ...’); N.B.: In een eerdere editie had de biografe het moeten stellen zonder kennis van het dagboek, dat toen nog niet ontcijferd was.)

Böll: bellen over de ziel

Hans Schnier, de hoofdpersoon van Ansichten eines Clowns (1963) van Heinrich Böll (1917-1985), is een cabaretier in geestelijke nood, die beschikt over het vermogen om door de telefoon te ruiken. Hij probeert telefonisch zijn broer Leo te bereiken, die tot rooms-katholiek priester wordt opgeleid. (Nederlandse vertaling hieronder.)

Es dauerte lange, ehe sich in dem Ding jemand bequemte, ans Telefon zu kommen, und ich fing gerade an, diese kirchliche Schlamperei, meiner Stimmung entsprechend, mit harten Worten zu brandmarken, sagte »Scheiße«, da hob dort jemand den Hörer ab, und eine überraschend heisere Stimme sagte: »Ja?« Ich war enttäuscht. Ich hatte mit einer sanften Nonnenstimme gerechnet, mit dem Geruch schwachen Kaffees und trockenen Kuchens, statt dessen: ein krächzender Mann, und es roch nach Krüllschnitt und Kohl, auf eine so penetrante Art, daß ich anfing zu husten.
   »Pardon«, sagte ich schließlich, »könnte ich den Studenten der Theologie Leo Schnier sprechen?«
   »Mit wem spreche ich?«
   »Schnier«, sagte ich. Offenbar ging das über seinen Horizont. Er schwieg lange, ich fing wieder an zu husten, faßte mich und sagte: »Ich buchstabiere: Schule, Nordpol, Ida, Emil, Richard.«
   »Was soll das?« sagte er schließlich, und ich glaubte, aus seiner Stimme soviel Verzweiflung zu hören, wie ich empfand. Vielleicht hatten sie einen netten alten, pfeiferauchenden Professor dort ans Telefon gesteckt, und ich kramte in aller Eile ein paar lateinische Vokabeln zusammen und sagte demütig: »Sum frater leonis.«. Ich kam mir unfair dabei vor, ich dachte an die vielen, die vielleicht hin und wieder den Wunsch verspürten, jemand dort zu sprechen, und die nie ein lateinisches Wort gelernt hatten.
   Merkwürdigerweise kicherte er jetzt und sagte: »Frater tuus est in refectorio – beim Essen«, sagte er etwas lauter, »die Herren sind beim Essen, und während des Essens darf nicht gestört werden.«
   »Die Sache ist sehr dringend«, sagte ich.
   »Todesfall?« fragte er.
   »Nein«, sagte ich, »aber fast.«
   »Also schwerer Unfall?«
   »Nein«, sagte ich, »ein innerlicher Unfall.«
   »Ach«, sagte er und seine Stimme klang etwas milder, »innere Verblutungen.«
   »Nein«, sagte ich, »seelisch. Eine rein seelische Angelegenheit.« Offenbar war das ein Fremdwort für ihn, er schwieg auf eine eisige Weise.
   »Mein Gott«, sagte ich, »der Mensch besteht doch aus Leib und Seele.«
   Sein Brummen schien Zweifel an dieser Behauptung auszudrücken, zwischen zwei Zügen aus seiner Pfeife murmelte er: »Augustin – Bonaventura – Cusanus – Sie sind auf dem falschen Wege.«
   »Seele«, sagte ich hartnäckig, »bitte richten Sie Herrn Schnier aus, die Seele seines Bruders sei in Gefahr, und er möge, sobald er mit dem Essen fertig ist, anrufen.«
   »Seele«, sagte er kalt, »Bruder, Gefahr.« Er hätte genausogut: Müll, Mist, Melkeimer sagen können. Mir kam die Sache komisch vor: immerhin wurden die Studenten dort zu zukünftigen Seelsorgern ausgebildet, und er mußte das Wort Seele schon einmal gehört haben. »Die Sache ist sehr, sehr dringend«, sagte ich.
   Er machte nur »Hm, hm«, es schien ihm vollkommen unverständlich, daß etwas, das mit Seele zusammenhing, dringend sein könnte.
   »Ich werde es ausrichten«, sagte er, »was war das mit der Schule?«
   »Nichts«, sagte ich, »gar nichts. Die Sache hat nichts mit Schule zu tun. Ich habe das Wort lediglich benutzt, um meinen Namen zu buchstabieren.«
   »Sie glauben wohl, die lernen in der Schule noch buchstabieren. Glauben Sie das im Ernst?« Er wurde so lebhaft, daß ich annehmen konnte, er habe endlich sein Lieblingsthema erreicht. »Viel zu milde Methoden heute«, schrie er, »viel zu milde.«
   »Natürlich«, sagte ich, »es müßte viel mehr Prügel in der Schule geben.«
   »Nicht wahr«, rief er feurig.
   »Ja«, sagte ich »besonders die Lehrer müßten viel mehr Prügel kriegen. Sie denken doch daran, meinem Bruder die Sache auszurichten?«
   »Schon notiert«, sagte er, »dringende seelische Angelegenheit. Schulsache. Hören Sie, junger Freund, darf ich Ihnen als der zweifellos Ältere einen wohlgemeinten Rat geben?«
   »Oh, bitte«, sagte ich.
   »Lassen Sie von Augustinus ab: geschickt formulierte Subjektivität ist noch lange nicht Theologie und richtet in jungen Seelen Schaden an. Nichts als Journalismus mit ein paar dialektischen Elementen. Sie nehmen mir diesen Rat nicht übel?«
   »Nein«, sagte ich, »ich gehe auf der Stelle hin und schmeiß meinen Augustinus ins Feuer.«
   »Recht so«, sagte er fast jubelnd, »ins Feuer damit. Gott mit Ihnen.«

(Het duurde een hele poos voordat er in die tent iemand de moeite nam om aan de telefoon te komen, en ik begon deze kerkelijke laksheid juist van ganser harte in scherpe bewoordingen te gispen, zei ‘verdomme’, toen iemand daar de hoorn opnam, en een verrassend hese stem zei: ‘Ja?’ Wat een teleurstelling! Ik had gerekend op een milde nonnenstem, met de geur van slappe koffie en droge cake, maar in plaats daarvan: een raspende man en een lucht van krultabak en kool, en wel zo penetrant dat ik ervan moest hoesten.
   ‘Neem me niet kwalijk,’ zei ik ten slotte, ‘zou ik theologiestudent Leo Schnier kunnen spreken?’
   ‘Met wie spreek ik?’
   ‘Schnier’, zei ik. Dat ging zijn bevattingsvermogen kennelijk te boven. Hij zweeg een hele tijd, ik kreeg weer een hoestbui, bedwong die en zei: ‘Ik spel: school, noordpool, Ida, Emil, Richard.’
   ‘Wat maakt u me nou?’ zei hij ten slotte, en ik meende in zijn stem evenveel vertwijfeling te bespeuren als ik zelf ervoer. Misschien hadden ze daar een brave, oude, pijprokende professor aan de telefoon gezet; ik graaide in allerijl een paar woordjes Latijn bij elkaar en zei deemoedig: ‘Sum frater leonis.’ Helemaal fair vond ik dat niet van mezelf; ik dacht aan de velen die daar misschien ook weleens iemand wilden spreken, en die nooit een woord Latijn geleerd hadden.
   Gek genoeg moest hij nu grinniken, en hij zei: ‘Frater tuus est in refectorio – aan het eten’, zei hij wat luider. ‘De heren zitten aan de maaltijd, en ze mogen onder het eten niet gestoord worden.’
   ‘De zaak is zeer dringend’, zei ik.
   ‘Een sterfgeval?’, vroeg hij.
   ‘Nee,’ zei ik, ‘maar bijna.’
   ‘Dus een ernstig ongeval?’
   ‘Nee,’ zei ik, ‘een gekwetst innerlijk.’
   ‘Ach,’ zei hij, en zijn stem klonk wat milder, ‘inwendige bloedingen.’
   ‘Nee,’ zei ik, ‘het gaat om de ziel. Puur een kwestie van de ziel.’ Die term kon hij blijkbaar niet plaatsen; hij zweeg ijzig.
   ‘Lieve God,’ zei ik, ‘de mens bestaat toch uit lichaam en ziel.’
   Zijn gebrom leek twijfel aan deze bewering uit te drukken. Tussen twee trekjes aan zijn pijp door brabbelde hij: ‘Augustinus – Bonaventura – Cusanus – u bent op de verkeerde weg.’
   ‘Ziel’, zei ik hardnekkig. ‘Geeft u alstublieft aan de heer Schnier door dat de ziel van zijn broer in gevaar verkeert; laat hij direct na het eten bellen.’
   ‘Ziel,’ zei hij kil, ‘broer, gevaar.’ Hij had net zo goed ‘modder, mest, melkemmer’ kunnen zeggen. Ik vond het maar raar: de studenten werden daar tenslotte opgeleid tot toekomstige zielzorgers, en hij moest het woord ziel toch weleens gehoord hebben. ‘Het is heel dringend’, zei ik.
   Hij deed alleen maar ‘hm, hm’; hij kon zich kennelijk absoluut niet voorstellen dat iets wat met de ziel verband hield, dringend kon wezen.
   ‘Ik zal het doorgeven,’ zei hij, ‘en wat was dat met de school?’
   ‘Niets,’ zei ik, ‘helemaal niets. Met school heeft het helemaal niets te maken. Ik heb dat woord alleen maar gebruikt om mijn naam te spellen.’
   ‘U denkt zeker dat ze op school nog leren spellen. Gelooft u dat heus?’ Hij leefde zo op dat ik mocht aannemen dat hij eindelijk bij zijn lievelingsthema was aangeland. ‘Veel te milde methoden tegenwoordig,’ riep hij, ‘veel te mild.’
   ‘Natuurlijk,’ zei ik, ‘er wordt op school veel te weinig slaag gegeven.’
   ‘Nietwaar?’ riep hij vol vuur.
   ‘Ja,’ zei ik, ‘vooral de leraren krijgen veel te weinig slaag. U vergeet toch niet mijn broer te verwittigen?’
   ‘Staat genoteerd’, zei hij, ‘Dringende zielsaangelegenheid. Schoolkwestie. Luistert u eens, jonge vriend, mag ik – zonder twijfel de oudste van ons tweeën – u een welgemeende raad geven?’
   ‘Heel graag’, zei ik.
   ‘Houdt u zich verre van Augustinus; behendig geformuleerde subjectiviteit is nog lang geen theologie, en richt in jonge zielen schade aan. Het is niets anders dan journalistiek met een paar dialectische elementen. U neemt mij deze raad niet kwalijk?’
   ‘Nee,’ zei ik, ‘ik pak meteen mijn Augustinus en gooi hem in het vuur.’
   ‘Heel goed,’ zei hij bijna jubelend, ‘in het vuur ermee. God zij met u.’)

(H. Böll, Ansichten eines Clowns (1963), pp. 63-66. Vertaling J.E. Afbeelding telefoon van www.eo.nl.)

Forster: Chandrapore

A Passage to India (1924) van E.M. Forster (1879-1970) opent met een poëtische beschrijving van de Indiase stad Chandrapore en haar omgeving. Het is proza om hardop te lezen.

Except for the Marabar Caves – and they are twenty miles off – the city of Chandrapore presents nothing extraordinary. Edged rather than washed by the river Ganges, it trails for a couple of miles along the bank, scarcely distinguishable from the rubbish it deposits so freely. There are no bathing-steps on the river front, as the Ganges happens not to be holy here; indeed there is no river front, and bazaars shut out the wide and shifting panorama of the stream. The streets are mean, the temples ineffective, and though a few fine houses exist they are hidden away in gardens or down alleys whose filth deters all but the invited guest. Chandrapore was never large or beautiful, but two hundred years ago it lay on the road between Upper India, then imperial, and the sea, and the fine houses date from that period. The zest for decoration stopped in the eighteenth century, nor was it ever democratic. There is no painting and scarcely any carving in the bazaars. The very wood seems made of mud, the inhabitants of mud moving. So abased, so monotonous is everything that meets the eye, that when the Ganges comes down it might be expected to wash the excrescence back into the soil. Houses do fall, people are drowned and left rotting, but the general outline of the town persists, swelling here, shrinking there, like some low but indestructible form of life.
   Inland, the prospect alters. There is an oval Maidan, and a long sallow hospital. Houses belonging to Eurasians stand on the high ground by the railway station. Beyond the railway – which runs parallel to the river – the land sinks, then rises again rather steeply. On the second rise is laid out the little civil station, and viewed hence Chandrapore appears to be a totally different place. It is a city of gardens. It is no city, but a forest sparsely scattered with huts. It is a tropical pleasaunce washed by a noble river. The toddy palms and neem trees and mangoes and pepul that were hidden behind the bazaars now become visible and in their turn hide the bazaars. They rise from the gardens where ancient tanks nourish them, they burst out of stifling purlieus and unconsidered temples. Seeking light and air, and endowed with more strength than man or his works, they soar above the lower deposit to greet one another with branches and beckoning leaves, and to build a city for the birds. Especially after the rains do they screen what passes below, but at all times, even when scorched or leafless, they glorify the city to the English people who inhabit the rise, so that newcomers cannot believe it to be as meagre as it is described, and have to be driven down to acquire disillusionment. As for the civil station itself, it provokes no emotion. It charms not; neither does it repel. It is sensibly planned, with a redbrick club on its brow, and farther back a grocer’s and a cemetery, and the bungalows are disposed along roads that intersect at right angles. It has nothing hideous in it, and only the view is beautiful; it shares nothing with the city except the overarching sky.
   The sky too has its changes, but they are less marked than those of the vegetation and the river. Clouds map it up at times, but it is normally a dome of blending tints, and the main tint blue. By day the blue will pale down into white where it touches the white of the land, after sunset it has a new circumference – orange, melting upwards into tenderest purple. But the core of blue persists, and so it is by night. Then the stars hang like lamps from the immense vault. The distance between the vault and them is as nothing to the distance behind them, and that farther distance, though beyond colour, last freed itself from blue.
   The sky settles everything – not only climates and seasons but when the earth shall be beautiful. By herself she can do little – only feeble outbursts of flowers. But when the sky chooses, glory can rain into the Chandrapore bazaars or a benediction pass from horizon to horizon. The sky can do this because it is so strong and so enormous. Strength comes from the sun, infused in it daily; size from the prostrate earth. No mountains infringe on the curve. League after league the earth lies flat, heaves a little, is flat again. Only in the south, where a group of fists and fingers are thrust up through the soil, is the endless expanse interrupted. These fists and fingers are the Marabar Hills, containing the extraordinary caves.

(E.M. Forster, A Passage to India (1924), gecit. n. Penguin 1972, pp. 9-11. Er is een Nederlandse vertaling van Anneke Brassinga: Overtocht naar India (1985).)